Psikoloji, temelde zihinsel süreçleri ve organizmanın davranışlarını ele alan bilimsel bir disiplindir. Psikoloji klinik psikoloji, gelişim psikolojisi, kognitif (bilişsel) psikoloji, sosyal psikoloji, endüstri psikolojisi, deneysel psikoloji, adli psikoloji, spor psikolojisi, din psikolojisi, sağlık psikolojisi gibi pek çok alt dala sahiptir. Psikoloji bölümünden mezun kimseler “psikolog” unvanı almaktadır. Psikoloji bölüm mezunları, Sağlık Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlarda, özel ruh sağlığı merkezlerinde, çeşitli eğitim kurumlarında, özel şirketlerde ya da akademik alanda olmak üzere pek çok istihdam alanında çalışabilmektedir.

Klinik Psikoloji

Klinik Psikoloji, bireyin zihinsel süreçleri ve davranışlarını, daha çok bozukluklar bağlamında ele alan bilimsel bir disiplindir. Algı, motivasyon, dikkat, öğrenme ve duygular gibi zihinsel süreçlerde ya da davranışlarda bireyin günlük işlevselliğinde bozulmalar meydana getiren sorunları, psikiyatrik bozukluklar bağlamında ele almaktadır. 

Psikoloji lisans eğitiminden sonra, Klinik Psikoloji alanında yükseklisans eğitimini tamamlayanlar, “klinik psikolog” unvanı almaktadır. Klinik psikologlar, danışanlarının psikoterapiden en üst yararı alabilmeleri için, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlarıyla iş birliği içerisinde çalışırlar. Klinik psikologların klinik ortamda hizmet verdikleri bireyler, “danışan” olarak adlandırılırlar. Danışan, terapötik ilişkide ilgili uzmanlardan ruh sağlığı hizmeti alan kimsedir. Klinik psikologların danışanlarıyla ve klinik psikolog olarak toplum içinde var oldukları ortam ve süreçlerde karşılaştıkları bireylerle kurdukları ilişkilerde mesleki etiğe uygun davranma sorumlulukları vardır. Psikologlar için Etik İlke ve Sorumluluklara Kurumsal sayfamızdaki “Mesleki Etik” başlığındaki bölümden ulaşabilirsiniz.

Gelişim Psikolojisi

Bireyin doğum öncesi, bebeklik, çocukluk, ergenlik, erişkinlik ve ihtiyarlık dönemlerindeki yaşam boyu gelişimini fiziksel, bilişsel ve psiko-sosyal gelişimleri bağlamında analiz eder.

Bu alanla ilgilenenler, John W. Santrock tarafından kaleme alınan Lifespan Development (Kitap, Prof. Dr. Galip Yüksel tarafından Türkçe’ye Yaşam Boyu Gelişim ismiyle kazandırılmıştır.) ve Denise G. Boyd ve Helen L. Bee tarafından kaleme alınan Lifespan Development kitaplarından yararlanabilirler.

Kognitif / Bilişsel Psikoloji 

Organizmanın davranışlarını ve öğrenme, bilinç, duygular, dikkat, konsantrasyon, dil, bellek, algı, duyu, zeka gibi başlıca bilişsel süreçlerini analiz eder. Diğer bir deyişle, insanoğlunun yapabildiği her şey, bilişsel psikolojinin ilgi alanıdır.

Bu alanla ilgilenenler, Robert L. Solso, M. Kimberly Maclin ve Otto H. Maclin tarafından kaleme alınan Cognitive Psychology (Kitap, Ayşe Ayçiçeği Dinn tarafından Türkçe’ye Bilişsel Psikoloji ismiyle kazandırılmıştır.) ve Robert J. Steinberg ve Karin Sternberg tarafından kaleme alınan Cognitive Psychology kitaplarından yararlanabilirler.

Sosyal Psikoloji 

Sosyal Psikolog Gordon W. Allport sosyal psikolojiyi, bireyin düşünce, duygu ve davranışlarının diğerlerinin gerçek, hayali ya da zımni varlığından nasıl etkilendiğini anlamaya ve açıklamaya çalışan bir disiplin olarak tanımlar. 

The social psychologist Gordon Allport defines social psychology as an attempt to understand and explain how the thoughts, feelings, and behavior of individuals are influenced by the actual, imagined, or implied presence of others (Allport, 1935).

Sosyal psikoloji benlik, sosyal biliş, kimlik, gruplar, tutumlar, önyargı, ayrımcılık, saldırganlık, iletişim, liderlik ve kültür gibi alanları konu alır.

Allport, G. W. (1935). Handbook of Social Psychology. Worcester, Clark University Press.

Bu alanla ilgilenenler, Michael A. Hogg ve Graham M. Vaughan tarafından kaleme alınan Social Psychology (Kitap, İbrahim Yıldız ve Aydın Gelmez tarafından Türkçe’ye Sosyal Psikoloji ismiyle kazandırılmıştır.) ve David G. Myers tarafından kaleme alınan Exploring Social Psychology kitaplarından yararlanabilirler.

Endüstri ve Örgüt Psikolojisi 

Herhangi bir işletme ya da kurumda çalışan personelin birbirleriyle ve iş akışıyla ilişkisini “işe uygun personeli seçme, iş performansını ve mesleki doyumu artırma” bağlamında analiz eder. 

Bu alanla ilgilenenler, Ronald E. Riggio tarafından kaleme alınan Introduction to Industrial/Organizational Psychology (Kitap, Prof. Dr. Belkıs Özkara’nın çeviri editörlüğü ile Türkçe’ye Endüstri ve Örgüt Psikolojisine Giriş ismiyle kazandırılmıştır.) ve Neil Anderson, Deniz S. Öneş, Handan Kepir Sinangil ve Chockalingam Viswesvaran editörlüğünde kaleme alınan Endüstri, İş ve Örgüt Psikolojisi El Kitabı kitaplarından yararlanabilirler.

Biyolojik/Fizyolojik Psikoloji

Davranışın biyolojik/nörolojik temellerini analiz eder. Sinir sistemi, anatomi, genler, salgı bezleri ve hormonlar gibi biyolojik yapıların davranışlar üzerindeki etkilerini ele alır. Nöronlar, beynin lobları, görme, duyma, tat alma gibi duyuların fizyolojisi, endokrin sistemi, hafıza, uyku, öğrenme ve duygular gibi başlıca zihinsel süreçlerin fizyolojisi gibi organik süreçler temel ilgi alanlarıdır.

Bu alanla ilgilenenler, Neil R. Carlson tarafından kaleme alınan Foundations of Behavioral Neuroscience (Kitap, Muzaffer Şahin’in çeviri editörlüğü ile Türkçe’ye Fizyolojik Psikoloji Davranışın Nörolojik Temelleri ismiyle kazandırılmıştır.) ve Öget Öktem tarafından kaleme alınan Davranışsal Nörofizyolojiye Giriş kitaplarından yararlanabilirler.

Deneysel Psikoloji 

Organizmanın davranışlarını deneysel yöntemlerle analiz eder. Öğrenme, algı, bellek, dikkat ve problem çözme gibi bilişsel psikolojiye dair psikolojik süreçleri deneysel yöntemle  ve psikolojiye özgü araştırma yöntem ve tekniklerle analiz eder. 

Bu alanla ilgilenenler, Barry H. Kantowitz, Henry L. Roediger ve David Emes tarafından kaleme alınan Experimental Psychology (Kitap, Nurhan Er ve Yalçın Akın Duyan tarafından Türkçe’ye Deneysel Psikoloji ismiyle kazandırılmıştır.) ve David Buss tarafından kaleme alınan Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind kitaplarından yararlanabilirler.

Adli Psikoloji

Psiko-yasal sorunları çözümlemeyi amaçlar. Suç psikolojisi, sanıkları soruşturma, suç tespiti, suç yöneliminin saptanması, suçluların topluma yeniden kazandırılması ve uyumunun kolaylaştırılması, görgü tanıklığının değerlendirilmesi, uyuşturucu, çocuk suçlular, ıslah evlerinde psikoterapi, çocuk suçlular ve evlat edinme gibi yasal süreçleri psikoloji biliminin yöntem ve teknikleriyle analiz eder. 

Bu alanla ilgilenenler, Doç. Dr. Emre Şenol Durak ve Doç Dr. Mithat Durak editörlüğünde kaleme alınan Adli Psikoloji, Suç ve Psikoloji ve Adli Psikolojide Etik kitaplarından yararlanabilirler.

Spor Psikolojisi 

Sporcunun davranışlarını, performansını, spor ve kültürel yaşamın etkileşimini analiz eder. Birey ve takım performansını, bedensel performans üzerindeki psikolojik etkiler bağlamında (motivasyon, kaygı, özgüven, konsantrasyon vb.) ele alır. 

Bu alanla ilgilenenler, Costas I. Karageorghis ve Peter C. Terry tarafından kaleme alınan Sport Psychology (Kitap, Adnan Çakır ve Yrd. Doç. Dr. Erdal Demir tarafından Türkçe’ye Spor Psikolojisi ismiyle kazandırılmıştır.) ve Bekir Orhan Doğan tarafından kaleme alınan Spor Psikolojisi kitaplarından yararlanabilirler.

Din Psikolojisi 

Dinin birey ve toplum üzerindeki etkilerini psikoloji bilimine dayanan yöntem ve kuramlarla analiz eder. Çeşitli toplum ve kültürlerde belirli dini inançların artışına sebep olan psikolojik faktörler, dini inanç ya da uygulamaların birey ve toplum üzerindeki psikolojik etki ve sonuçları gibi araştırma konuları din psikolojisinin başlıca ilgi alanlarındandır.

Bu alanla ilgilenenler, Sema Yılmaz, Mustafa Doğan Karacoşkun, Bilal Sambur, Ümit Horozcu ve Şule Yüksel Şenler tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi (El Kitabı), Prof. Dr. Ali Köse ve Doç. Dr. Ali Ayten tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi,  Prof. Dr. Hüseyin Peker tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi, Doç. Dr. Ali Ayten tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi,  Hayati Hökelekli tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi Üniversite El Kitapları ve Hasan Kayıklık tarafından kaleme alınan Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine kitaplarından yararlanabilirler.

Sağlık Psikolojisi

Temelde sağlığı muhafaza etme ya da yitirmede psikolojinin etkilerini ve hastalığa verilen psikolojik tepkileri anlamaya ve tanımlamaya çalışır. Bu doğrultuda geliştirilecek sağlık politikalarına ve eğitim faaliyetlerine bilimsel destek verir. Bireyler sağlığı tehdit eden davranışlarını neden sürdürür? Hastalığın tedavisinde hasta psikolojisinin etkileri nelerdir? 

Bu alanla ilgilenenler, Val Morrison ve Paul Bennett tarafından kaleme alınan An Introduction to Health Psychology ve Ülgen H. Okyavuz editörlüğünde kaleme alınan Sağlık Psikolojisi kitaplarından yararlanabilirler.

Eğitim Psikolojisi

Öğrenen ve öğretene öğrenme sürecine dair bilimsel kuramlarla yardımcı olan psikoloji alt dalıdır. Öğretmen öğrenmeyi artıracak şekilde nasıl daha iyi bir performans gösterebilir? Öğrenmede bilişsel gelişimin rolü nedir? Ahlaki eğitimde sosyal, bilişsel ve duygusal gelişimin rolü nedir? Eğitimde öğrenci çeşitliliği nasıl dikkate alınır? Öğrenmede motivasyonun rolü nedir ve motivasyon nasıl artırılabilir? sorularına cevap arar.

Bu alanla ilgilenenler, Robert E. Slavin tarafından kaleme alınan Educational Psychology (Kitap, Prof. Dr. Galip Yüksel’in çeviri editörlüğü ile Türkçe’ye Eğitim Psikolojisi ismiyle kazandırılmıştır.) kitabından yararlanabilirler.

Trafik Psikolojisi

Sürücü ve yayaların trafikteki davranışlarını dikkat, tutum, algı, risk alma gibi psikolojik süreçler bağlamında analiz eder. Böylece trafik kazalarını önleyebilecek bilimsel ipuçları sunar.